Bước tới nội dung

Danh sách Lữ đoàn Auxilia Quân đội La Mã

Bách khoa toàn thư mở Wikipedia

Đây là bài viết liệt kê các Lữ đoàn Auxilia Đế quốc La Mã tồn tại trong thế kỷ thứ hai CN (là niên đại có nhiều tư liệu thuyết phục nhất). Các Lữ đoàn được sắp xếp theo địa phương họ đóng quân lâu nhất.

Phiên hiệu của hầu hết các Lữ đoàn đều có tên địa phương nơi họ được thành lập và chiêu mộ binh lính đợt đầu tiên. Đó cũng được coi là quê hương của họ. Các Lữ đoàn Auxilia được chia thành ba loại: ala (lữ đoàn kị binh - kị đoàn), cohors equitata (lữ đoàn bộ binh) và cohors equitata (lữ đoàn kị bộ binh hỗn hợp).[1] Một số Lữ đoàn có từ La-tinh sagittariorum cho biết họ là Lữ đoàn cung thủ. Một số ít Lữ đoàn có từ milliariae nghĩa là họ có quân số gấp đôi một Lữ đoàn bình thường.[2]

  • Holder, Paul Studies in the Auxilia of the Roman Army (1980)
  • Holder, Paul Auxiliary Deployment in the Reign of Hadrian in Documenting the Roman Army (2003)
  • Spaul, John COHORS 2 (2000)
  • Spaul, John ALA (1994)

Lữ đoàn Auxilia tồn tại trong thế kỷ thứ hai

[sửa | sửa mã nguồn]
ALA X COHORS COHORS COHORS
Agrippina Miniata
I Hispanorum Asturum
II Asturum
Augusta Gallorum Petriana c.R.
Augusta Gallorum Proculeiana
Picentiana Gallorum
II Gallorum Sebosiana
Gallorum et Thracum Classiana
I Pannoniorum Sabiniana
I Pannoniorum Tampiana
I Thracum
I Tungrorum
Hispanorum Vettonum
Augusta Vocontiorum
I Aquitanorum
II Asturum eq
IV Breucorum
I Augusta Bracarum
III Bracaraugustanorum
I Baetasiorum c.R.
I Batavorum eq
I Celtiberorum
I Aelia classica
I Ulpia Cugernorum c.R.
I Aelia Dacorum
I Delmatarum
II Delmatarum
IV Delmatarum
I Frisiavonum
II Gallorum veterana eq
IV Gallorum eq
V Gallorum
VI Gallorum
I Hispanorum eq
I Aelia Hispanorum eq
I Lingonum eq
II Lingonum eq
III Lingonum eq
IV Lingonum eq
I Menapiorum
I Morinorum
I nauticarum
I Augusta Nerviana Germanorum eq
I Nerviorum
II Nerviorum
III Nervorum
IV Nerviorum
II Pannoniorum
V Raetorum
I Sunucorum
I Thracum
II Thracum veterana
VII Thracum
I Tungrorum
II Tungrorum c.L. eq
I Vangionum eq
I Vardulorum c.R. eq
II Vasconum c.R.


I Hamiorum sagitt
Nội Germania.
ALA X COHORS COHORS
Afrorum veterana
Longiniana Gallorum
Gallorum et Thracum classiana
Moesica felix
I Noricorum c.R.
Sulpicia c.R.
I Thracum
II Asturum
III Breucorum
VI Breucorum
VI Brittonum
I civium Romanorum eq
II civium Romanorum eq
I classica
II Hispanorum
I Flavia Hispanorum eq
VI ingenuorum c.R.
I Latobicorum et Varcianorum
I Lucensium
I Pannoniorum et Delmatarum eq
I Raetorum eq c.R.
VI Raetorum
IV Thracum eq
II Varcianorum eq
XV voluntariorum c.R.
Ngoại Germania.
ALA X COHORS COHORS
Gallorum Indiana
I Scubulorum
I Aquitanorum veterana
III Aquitanorum eq c.R.
IV Aquitanorum eq c.R.
I Asturum equitata eq
I Biturigum
Augusta Cyrenaica eq
II Augusta Cyrenaica
I Flavia Damascenorum
III Delmatarum eq
V Delmatarum
I Germanorum c.R.
I Helvetiorum
II Hispanorum eq
Ituraeorum c.R.
I Ligurum et Hispanorum c.R.
II Raetorum c.R.
VII Raetorum eq
IV Vindelicorum
XXIV voluntariorum c.R.
(XXVI voluntariorum c.R.
XXX voluntariorum c.R.
(XXXII voluntariorum c.R.
Raetia
Noricum
ALA X COHORS COHORS
(I Hispanorum Auriana
I Commagenorum
II Flavia
I Flavia gemina c.R.
I Flavia singularium
II Aquitanorum eq c.R.
I Asturum
II Batavorum
IX Batavorum eq
V Bracaraugustanorum
I Breucorum c.R.
V Breucorum c.R. eq
III Britannorum
I Aelia Brittonum
I Raetorum
II Raetorum
II Thracum
III Thracum c.R.
III Thracum veterana
IV Tungrorum veterana

I Flavia Canathenorum sagitt
Pannonia
ALA X COHORS COHORS
I Hispanorum Aravacorum
I Flavia Britannica c.R.
I Brittonum c.R.
I Cananefatium
I civium Romanorum
I Augusta Ituraeorum
I Praetoria singularium c.R.
I Thracum victrix
II Augusta Thracum

I Ulpia contariorum
I Thracum veterana sagitt
III Augusta Thracum sagitt
I Alpinorum eq
I Alpinorum peditata
II Alpinorum eq
II Asturum et Callaecorum eq
III Batavorum eq
VII Breucorum c.R. eq
I Brittonum
V Callaecorum Lucensium eq
I Campanorum voluntariorum c.R.
II Augusta Dacorum eq
I Lusitanorum Cyrenaica
III Lusitanorum
I Montanorum eq
I Noricorum eq
I Ulpia Pannoniorum eq
I Thracum c.R.
I Thracum Germanica
I Thracum Syriaca equitata eq
II Augusta Thracum eq

I Aelia Caesariensis sagitt
I Aelia Gaesatorum sagitt
Thượng Moesia bên phải và Hạ Moesia bên trái.
ALA X COHORS COHORS
I Claudia nova miscellanea
Gallorum Flaviana
III Brittonum veterana eq
III campestris c.R.
V Gallorum eq
V Gallorum et Pannoniorum
V Hispanorum eq
I Pannoniorum veterana eq
I Antiochensium sagitt
I Cretum eq sagitt
ALA X COHORS COHORS
II Hispanorum Aravacorum
I Vespasiana Dardanorum
I Flavia Gaetulorum
Gallorum Atectorigiana
I Claudia Gallorum Capitoniana

I Gallorum et Pannoniorum cataphractaria
I Bracarorum c.R.
II Bracaraugustanorum eq
II Flavia Brittonum eq
I Lepidiana c.R.
II Lucensium
I Lusitanorum
II Mattiacorum eq
I Flavia Numidarum eq
I Sugambrorum tironum
I Claudia Sugambrorum veterana eq
I Thracum Syriaca

II Chalcidenorum sagitt
I Cilicum eq sagitt
ALA X COHORS COHORS COHORS
I Asturum
I Batavorum
I Bosporanorum
I Hispanorum Campagonum
I Gallorum et Bosporanorum
II Gallorum et Pannoniorum
I Hispanorum
II Pannoniorum
II Pannoniorum veterana
I Tungrorum Frontoniana

I Flavia Commagenorum sagitt
numerus equitum Illyricorum
I Afrorum c.R. eq
I Batavorum c.R.
II Flavia Bessorum
I Bracaraugustanorum
I Britannica c.R. eq
(II Britannorum c.R.
I Flavia Brittonum eq
I Ulpia Brittonum
I Augusta Brittonum Nerviana
II Augusta Brittonum Nerviana
I Cananefatium
I Flavia Commagenorum
(I Cypria c.R.)
II Gallorum
II Gallorum Dacica
II Gallorum Macedonica eq
II Gallorum Pannonica
III Gallorum
I Hispanorum
I Hispanorum veterana eq
I Flavia Ulpia Hispanorum c.R. eq
II Hispanorum scutata c.R.
IV Hispanorum eq
V Lingonum
II Flavia Numidarum
VIII Raetorum eq c.R.
VI Thracum eq
Ubiorum eq
I Ubiorum
I Vindelicorum c.R. eq

I Augusta Ituraerorum sagitt
I Thracum sagitt
I Tyriorum sagitt
ALA X COHORS COHORS
II Ulpia Auriana
I Augusta gemina colonorum
I Ulpia Dacorum
II Gallorum
I Parthorum veterana
Apula c.R.
I Bosporanorum
I Claudia eq
II Claudia
I Hamiorum c.R.
I Italica voluntariorum c.R.
milliaria c.R. eq
I Numidarum
II Ulpia Petreorum eq
III Ulpia Petreorum eq
I Raetorum eq
IV Raetorum eq

III Augusta Cyrenaica sagitt
Xứ Syria
ALA X COHORS COHORS COHORS
I Flavia Agrippiana
II Flavia Agrippiana
Gaetulorum veterana
Í Phrygum
VII Phrygum
I Ulpia singularium
I Thracum Herculanea
Augusta Xoitana

I Ulpia dromedariorum
Gallorum et Thracum Antiana sagitt
III Bracarum
IV Bracarugustanorum
III Callaecorum Bracarum
IV Callaecorum Lucensium
II Cantabrorum
II classica
I Ulpia Dacorum
III Dacorum
I Damascena Armeniaca
II equitum eq
II Ulpia equitatum eq
I Flavia
I Gaetulorum
I Ulpia Galatarum
II Ulpia Galatarum
VII Gallorum eq
V gemella c.R.
VI Hispanorum
II Ligurum et Corsorum
I Lucensium
I Augusta Lusitanorum
I Montanorum
I Augusta Pannoniorum
II Ulpia Paphlagonum
III Ulpia Paphlagonum eq
IV Ulpia Petreorum
V Ulpia Petreorum eq
VI Ulpia Petreorum
I Sebastena
I Thracum
III Augusta Thracum
II Thracum Syriaca
III Thracum Syriaca
IV Thracum Syriaca

I Ascalonitanorum sagitt
I Flavia Chalcidenorum eq sagitt
I Damascenorum sagitt
II Italica voluntariorum c.R. sagitt
I Ulpia Petreorum eq sagitt
I Ulpia c.R. sagitt
I Augusta Thracum eq sagitt

Xứ Ai Cập thuộc Rome (Aegyptus)

[sửa | sửa mã nguồn]
ALA X COHORS COHORS
Apriana
Augusta Syriaca
Commagenorum
Gallorum veterana
I Thracum Macedonica
Vocontiorum
I Ulpia Afrorum eq
I Flavia Cilicum eq
II Ituraeorum
III Ituraeorum
I Aug. praetoria Lusitanorum eq
I Macedonica eq
I Pannoniorum
I Thebaeorum eq
II Thebaeorum
scutata c.R.

I Apamenorum eq sagitt
ALA X COHORS COHORS
III Asturum
I Augusta c.R.
I Augusta Gallorum
I Gallorum Tauriana victrix
Gemelliana c.R.
I Flavia Numidica
I Augusta Nerviana
I Pannoniorum
II Augusta Thracum

I Hamiorum sagitt
Parthorum sagitt
I Syrorum sagitt
II Syrorum sagitt
I Flavia Afrorum
II Flavia Afrorum
I Asturum et Callaecorum
III Asturum c.R. eq
II Breucorum
II Brittonum eq
I Chalcidenorum eq
VI Commagenorum eq
I Corsorum c.R.
V Delmatarum c.R.
Aelia expedita
I Flavia eq
III Gallorum felix
IV Gallorum c.R.
II Hamiorum
I Flavia Hispanorum
II Hispanorum c.R. eq
I Ituraeorum c.R.
I Lemavorum c.R.
VII Lusitanorum eq
I Flavia Musulamiorum eq
I Nurritanorum
II Sardorum
IV Sugambrorum
IV Tungrorum

I Syrorum sagitt
II Syrorum eq sagitt
ALA X COHORS COHORS
II Flavia Hispanorum HISP III Alpinorum eq (DLM)
I Aelia Athoitarum THR
I Ausetanorum HISP?
Baetica ? BAE?
I Flavia Bessorum MCD
Callaecorum ?
I Celtiberorum eq HISP
I Cisipadensium c.R. THR
Dacorum ?
I Gallica c.R. eq HISP
I Delmatarum mill eq (Dalmatia)
I Ligurum AS?
maritima BAE
Maurorum et Afrorum ?
I Musulamiorum LYC
VI praetoria BYT
III sagittariorum ?
I/II nova tironum HISP
VIII voluntariorum DLM
XXV voluntariorum HISP?

Bảng thuật ngữ

[sửa | sửa mã nguồn]

Các danh hiệu theo tên Hoàng đế

[sửa | sửa mã nguồn]
Danh hiệu Người ban
Augusta Được Hoàng đế Augustus (cầm quyền từ 37TCN - 14 CN) thành lập hoặc được các con trai của ông (lên làm Hoàng đế) ban.
Claudia Được thành lập hoặc được ban danh hiệu bởi một trong các Hoàng đế Tiberius (cầm quyền từ 14 - 37 CN), Caligula (37 - 41 CN) hoặc Claudius (41 - 54 CN), họ đều là thành viên gia tộc Claudius.
Flavia Một trong các Hoàng đế Vespasian (cầm quyền từ 69 - 79 CN), Titus (79 - 81 CN) hoặc Domitian (81 - 96 CN).
Ulpia Hoàng đế Trajan (Marcus Ulpius Traianus, cầm quyền từ 98 - 117 CN)
Aelia Hoàng đế Hadrian (Publius Aelius Hadrianus, cầm quyền từ 117 - 138 CN)
Aurelia Hoàng đế Marcus Aurelius (cầm quyền từ 161 - 180 CN)
Septimia Septimius Severus (cầm quyền từ 197 - 211 CN)

Vào thế kỷ thứ tư, Hoàng đế Diocletian (Aurelius Valerius Diocletianus, cầm quyền từ 284 - 305 CN) dùng từ Valeria, Constantine Đại đế (Flavius Valerius Constantinus, cầm quyền từ 312-337 CN) và vài người con của ông dùng từ Flavia.

Các danh hiệu khác

[sửa | sửa mã nguồn]
  • Civium Romanorum (viết tắt là c.R., "của công dân La-mã"): Lữ đoàn (I) ban đầu bao gồm các công dân La-mã, được thành lập để đối phó với cuộc khởi nghĩa của người Illyria (năm 6 - 9 CN), hoặc (II) là phần thưởng do các Hoàng đế sau này ban cho các Lữ đoàn có cống hiến xuất sắc. Tất cả các thành viên của Lữ đoàn vào thời điểm đó, nhưng không phải cả những người kế nhiệm họ, sẽ được trao quyền công dân La Mã ngay lập tức và ngay tại chỗ.[3]
  • Ingenuorum: Lữ đoàn ban đầu được thành lập bao gồm các công dân La Mã thế tập (igenus, số nhiều: ingenui).
  • Classica: Lữ đoàn ban đầu bao gồm các thuyền viên hạm đội (classis). Ngoài ra còn được gọi là nauticarum ("của thủy thủ", nautae - thủy thủ) và maritima.
  • Tironum: Lữ đoàn gồm toàn tân binh đang trong quá trình huấn luyện (tirones)
  • Veterana: Lữ đoàn ban đầu bao gồm các cựu binh đã xuất ngũ được gọi tái ngũ.
  • Voluntariorum: Lữ đoàn ban đầu bao gồm toàn tình nguyện quân (voluntarius, số nhiều: voluntarii), trên thực tế chỉ là những nô lệ được giải phóng để chữa cháy cho thảm họa quân sự Illyria.

Các địa phương trên phiên hiệu Lữ đoàn

[sửa | sửa mã nguồn]

Nhóm ngôn ngữ:

Địa phương trên phiên hiệu Lữ đoàn
Trên phiên hiệu
Lữ đoàn
Bộ tộc/địa phương
gốc
Tỉnh của
La-mã
Vị trí địa lý
hiện tại (tương đối)
Ngôn ngữ
bản địa
Thông tin thêm
Afrorum Afri Xứ Bắc Phi Tunisia Ngôn ngữ Berber (X)
Alpinorum Salassi Ba tỉnh Alps Val d'Aosta, Tây bắc Ý Ngôn ngữ Liguria (X/C) Các Lữ đoàn Auxilia vùng Alps
Antiochensium Antiochenses Xứ Syria Antakya - Thổ Nhĩ Kỳ Ngôn ngữ Aramaic (X/S)
Aquitanorum Aquitani Gallia Aquitania Aquitaine, Tây nam Pháp Ngôn ngữ Aquitania (X)
Apamenorum Apameni Xứ Syria Apamea - Syria Ngôn ngữ Aramaic (X/S)
Aravacorum Aravaci Lusitania Burgos - Tây Ban Nha Ngôn ngữ Celtiberia (C)
Ascalonitanorum Ascalonitani Judaea Ascalon - Israel Ngôn ngữ Aramaic (X/S)
Asturum Astures Hispania Asturias - Bắc Tây Ban Nha Ngôn ngữ Celtiberia (C)
Athoitarum Autariatae Dalmatia Bosnia Ngôn ngữ Illyria
Ausetanorum Ausetani Hispania Bắc Barcelona - Tây Ban Nha Ngôn ngữ Iberia (X)
Baetasiorum Baetasii Hạ Germania Nam Hà Lan Nhóm ngôn ngữ Tây Đức
Batavorum Batavi Hạ Germania Betuwe - Đông Netherlands Nhóm ngôn ngữ Tây Đức
Bessorum Bessi Thracia Miền trung Bulgaria Ngôn ngữ Thracia
Biturigum Bituriges Lugdunensis Berry - Miền trung nước Pháp Hệ ngôn ngữ Gaul (C)
Bosporanorum Bosporani Hạ Moesia Đông bắc Bulgaria Ngôn ngữ Sarmatia
Bracarorum
(Bracarum)
(Bracaraugust.)
Bracari Lusitania Minho - Bồ Đào Nha Ngôn ngữ Celtiberia (C)
Breucorum Breuci Dalmatia Bắc Bosnia Ngôn ngữ Illyria
Brittonum
(Britannorum)
Brittones
(Britanni)
Britania Miền bắc đảo Anh Ngôn ngữ Brython (C)
Callaecorum Callaeci Hispania Galicia - Tây bắc Tây Ban Nha Ngôn ngữ Celtiberia
Campagonum Campagones Hispania Miền bắc Tây Ban Nha Celtiberian
Campanorum (Thành phố La-mã) Bán đảo Ý Campania - Ý Tiếng La-tinh
Canathenorum Canatheni Syria Canatha - Syria Ngôn ngữ Aramaic X/S
Cannanefatium Cananefates Hạ Germania Nam Holland, Netherlands Ngôn ngữ Tây Đức
Cantabrorum Cantabri Hispania Cantabria - Bắc Tây Ban Nha Ngôn ngữ Celtiberia (C)
Celtiberorum Celtiberi Hispania Guadalajara - Tây Ban Nha Ngôn ngữ Celtiberia (C)
Chalcidenorum Chalcideni Bithynia Chalcedon, Thổ Nhĩ Kỳ Tiếng Hy Lạp
Cilicum Cilics Cilicia Icel/Adana - Thổ Nhĩ Kỳ Ngôn ngữ Lydia
Cisipadensium (Thành phố La-Mã) Bán đảo Ý Emilia-Romagna, Ý Tiếng La-tinh
Commagenorum Commagene Cappadocia Gaziantep - Thổ Nhĩ Kỳ Tiếng Hy Lạp
;;Corsorum Corsi Sardinia Bắc Sardinia - Ý Ngôn ngữ Sardinia
Cretum Cretes Creta Đảo Crete, Hy Lạp Tiếng Hy Lạp
Cugernorum Cugerni Hạ Germania Tây bắc Rhineland - Đức Ngôn ngữ Tây Đức
Dardanorum Dardani Macedonia Nam Serbia/Kosovo Ngôn ngữ Illyria
Dacorum Daci Dacia România Ngôn ngữ Dacia
Damascenorum Damasceni Syria Damascus - Syria Ngôn ngữ Aramaic (X/S)
Delmatarum Dalmatae Dalmatia Dalmacja, Croatia Ngôn ngữ Illyria
Frisiavonum Frisiavones HẠ Germania Bắc Brabant - Miền Nam Netherlands Ngôn ngữ Tây Đức
Gaesatorum Gaesati Belgica Alsace - Pháp Ngôn ngữ Gaul
Gaetulorum Gaetuli Mauretania Algérie Ngôn ngữ Berber (X)
Galatarum Galatae Galatia Ankara pr C Turk Galatian (C)
Gallorum Gauls Lugdunensis NE France Gaulish (C)
Hamiorum Hamii Syria Hama, Syria Aramaic (X/S)
Helvetiorum Helvetii Belgica SW Switzerland Gaulish (C)
Hispanorum Hispani Hispani N Tây Ban Nha Celtiberian (C)
Ituraeorum Ituraei Syria Phía nam Liban Aramaic (X/S)
Latobicorum Latobici Pannonia C Bosnia Illyrian
Lemavorum Lemavi Hispania Galicia, Tây Ban Nha Celtiberian (C)
Ligurum Ligures Italia (Liguria) Liguria, It Ligurian (X/C) Alpine regiments of the Roman army
Lingonum Lingones Belgica Langres, NE Fr Gaulish (C)
Lucensium Lucenses Hispania Lugo Galicia Celtiberian (C)
Lusitanorum Lusitani Lusitania Portugal Celtiberian (C)
Mattiacorum Mattiaci Germania Sup Rhineland Pfalz W Germanic
Maurorum Mauri Mauretania Algeria Berber (X)
Menapiorum Menapii Belgica W Flanders, Bel Gaulish (C)
Morinorum Morini Belgica Pas-de-Calais Fr Gaulish (C)
Montanorum Montani Pannonia Julian Alps, Slov Raetian (X/C) Alpine regiments of the Roman army
Musulamiorum Musulamii Mauretania E Algeria Berber (X)
Nerviorum Nervii Belgica Flandres, Fr Gaulish (C)
Noricorum Taurisci Noricum Mid Austria (C) Alpine regiments of the Roman army
Numidarum Numidae Numidia NE Algeria Berber (X)
Nurritanorum Nurritani Sardinia cNuoro, N Sardinia Sardinian
Pannoniorum Pannonii Pannonia W Hungary Illyrian
Parthorum Parthi Cappadocia E Turkey Parthian
Petreorum Nabataei Arabia Pet. cPetra Jordan Arabic (X/S)
Phrygum Phryges Galatia Eskisehir W Turk Phrygian
Raetorum Raeti Raetia S Ger/Switz Raetian (X/C) Alpine regiments of the Roman army
Sardorum Sardi Sardinia S Sardinia Sardinian
Scubulorum Scubuli Macedonia cSkopje Mac Illyrian
Sequanorum Sequani Belgica Franche-Comte Fr Gaulish (C)
Sugambrorum Sicambri Germania Inf NW Rhineland W Germanic
Sunucorum Sunici Germania Inf E Neth W Germanic
Syrorum Syri Syria Syria Aramaic (X/S)
Thebaeorum Thebaei Aegyptus Thebes, Egypt Egyptian (X)
Thracum Thraces Thracia Bulgaria Thracian
Trevirorum Treviri Belgica cTrier Ger Gaulish (C)
Tungrorum Tungri Belgica cTongeren (Tongres) Bel Gaulish (C)
Tyriorum Tyrii Syria Týros, phía nam Liban Phoenicia
Ubiorum Ubii Germania Inf NW Rhineland W Germanic
Vangionum Vangiones Germania Sup Mainz/Worms Ger W Germanic
Varcianorum Varciani Pannonia E Croatia Illyrian
Vardulorum Varduli Hispania Guipuzcoa, Tây Ban Nha Old Basque (X)
Vasconum Vascones Hispania Navarra, Tây Ban Nha Old Basque
Vettonum Vettones Lusitania Salamanca pr Sp Celtiberian (C)
Vindelicorum Vindelici Raetia Black Forest, Ger Celtic/German Alpine regiments of the Roman army
Vocontiorum Vocontii Lugdunensis Dauphiné, Fr Gaulish (C)

Các thuật ngữ khác

[sửa | sửa mã nguồn]
  • singularium: các kị đội tinh nhuệ được tách từ equites singulares Augusti ("kỵ vệ binh hoàng gia") sau các chiến dịch để thành lập các ala (kị đoàn) chính quy.
  • contariorum: Lữ đoàn kị thương thủ (từ danh từ La-tinh contus, một loại kỵ thương dài), được triển khai ở Pannonia để đối phó với chiến thuật của người Sarmatia.

Trích dẫn

[sửa | sửa mã nguồn]
  1. ^ Goldsworthy 2000 127
  2. ^ Keppie 1996 391"
  3. ^ Goldsworthy Complete Roman Army 97